Raad van de Ministers van Buitenlandse Zaken: conclusies

Op maandag 20 juni is minister Clarinval met de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU27 bijeengekomen in Luxemburg voor een Raad Buitenlandse Zaken. Op de agenda stonden als voornaamste punten de oorlog in Oekraïne, de situatie in de Hoorn van Afrika en in Egypte.

Oorlog in Oekraïne

Opnieuw heeft de Raad zich gebogen over de oorlog die Rusland voert in Oekraïne. Na bijna vier maanden en de herschikking van de Russische troepen vanuit West-Oekraïne naar de Donbas, bezet Rusland nu ongeveer een vijfde van het Oekraïense grondgebied. België blijft zich, samen met de Europese en internationale partners, inzetten voor maximale steun aan Oekraïne en de grootst mogelijke druk op Rusland om de agressie te beëindigen.

Om de gevolgen van de oorlog en het nieuwe geopolitieke klimaat dat daardoor is ontstaan aan te pakken, heeft de Europese Unie een "EU-actieplan voor Oekraïne" opgesteld, dat aan de leden van de Raad is voorgelegd. Dit plan is in de eerste plaats gericht op de uitdagingen rond voedselzekerheid, energie, macro-economische onevenwichten en misinformatie uit Rusland. Het bevat een reeks politieke, financiële en communicatie-initiatieven die de Unie, in samenwerking met de Lidstaten, op internationaal en regionaal niveau wil uitvoeren.

David Clarinval: “Het feit dat de overgrote meerderheid van onze partners ongeruster is over de gevolgen van de oorlog dan over de oorzaken ervan, onderstreept het belang van concrete antwoorden op de uitdagingen, zowel op korte en middellange als op lange termijn. Met gerichte acties zoals de solidariteitscorridors om door Rusland geblokkeerde voedingsmiddelen toch Oekraïne uit te krijgen, toont de EU zich een betrouwbare en verantwoordelijke partner. Het is daarnaast van het grootste belang om de invloed van het Russische narratief te counteren en Rusland te blijven isoleren op het internationale toneel.”

Voor België is het ook van groot belang om meer en beter te communiceren met landen die het slachtoffer zijn van Russische desinformatie. Ons land pleit er daarom voor om snel een toolkit ter beschikking te krijgen om zeer gericht, land per land, manipulatie van informatie te kunnen bestrijden. “Het narratief moet teruggebracht worden naar de basis: niet de acties of sancties van de Europese Unie, maar wel de ongeprovoceerde, wrede oorlog van Rusland in Oekraïne brengt de mondiale voedselzekerheid in gevaar door miljoenen tonnen Oekraïens graan tegen te houden en de landbouwgrond van één van de graanschuren van de wereld aan te vallen. De prijzen van voedsel en kunstmest zullen alleen dalen als president Poetin zijn oorlog beëindigt”, aldus minister Clarinval.

Eind deze week wordt ook een andere zeer belangrijke discussie over de toekomst van Oekraïne beslecht op de Europese Raad, namelijk het lidmaatschap van de EU.  Zonder op de discussie vooruit te lopen, heeft Minister Clarinval de nadruk gelegd op 3 belangrijke principes die onze houding in dit dossier zullen leiden: EU-eenheid, geloofwaardigheid van het uitbreidingsproces en het goed functioneren van de Unie.

Egypte

Voedselzekerheid is ook een prioriteit voor Egypte, dat zeer afhankelijk is van import en dus lijdt onder de sterk gestegen voedselprijzen. Het was één van de punten die door de Raad werden besproken, deels in aanwezigheid van de Egyptische minister van Buitenlandse Zaken Sameh Shoukry. België staat volledig achter het globale EU-plan om de gevolgen van de crisis voor de zwaarst getroffen landen te verzachten, en onderstreept het belang van het aanpakken van de structurele oorzaken door onder meer te investeren in duurzame voedselsystemen. De acute voedselsituatie mag ook geen impact hebben op de bilaterale politieke relaties. Egypte is een belangrijke speler in de regio en voor de EU een voorname partner, onder meer op vlak van handel, energie, klimaatactie, migratie en stabiliteit. Gisteravond nog zijn in Luxemburg formeel de nieuwe prioriteiten aangenomen, die tot 2027 het politieke framework zullen bepalen van het partnerschap tussen de EU en Egypte.  David Clarinval: “De nieuwe prioriteiten versterken onze betrekkingen en moeten ons ook toelaten verder te dialogeren over mensenrechten. Dat laatste ook op basis van de eerste nationale strategie over mensenrechten die Egypte vorig jaar heeft aangenomen. Een belangrijke eerste stap die opvolging en navolging verdient.”

België hecht verder ook veel belang aan de gezamenlijke verklaring over klimaat en energie die de EU vorige week met Egypte heeft aangenomen. Die bevestigt de intentie tot samenwerking tussen de EU en Egypte in het kader van de uitvoering van de verklaring van Parijs en het promoten van concrete resultaten in het kader van de COP27 in Sharm-el-Sheikh, dit najaar. Voor ons land is de verklaring van fundamenteel belang voor het bereiken van de ambitieuze doelstellingen die de EU zichzelf heeft gesteld. Ook de ondertekening van een memorandum van overeenstemming met Egypte en Israël over gasbevoorrading van de EU, is een belangrijke stap in de diversificatie van onze energiebronnen.

Hoorn van Afrika

De Russische inval in Oekraïne heeft ook voor de Hoorn van Afrika zeer negatieve gevolgen, waardoor de bestaande problemen nog verergeren. De regio kampt met een humanitaire crisis als gevolg van onder meer conflicten en natuurrampen, waaronder een historische droogte.  Ook terrorisme en piraterij blijven de stabiliteit ondermijnen.

In Ethiopië hebben de conflictpartijen, na anderhalf jaar burgeroorlog, een humanitair bestand gesloten. Daarnaast werden politieke gevangenen bevrijd en heeft een deel van de Eritrese troepen zich teruggetrokken. Ook heeft de Ethiopische regering een commissie opgezet die daders van mensenrechtenschendingen moet vervolgen. Humanitaire toegang tot Tigray is de laatste maanden verbeterd, maar blijft onvoldoende.

De Raad evalueerde de situatie ter plaatse, alsook de EU-strategie voor de Hoorn van Afrika, nu één jaar na aanname. België erkent dat er sprake is van progressie in Ethiopië, maar meent dat verdere stappen nodig zijn om de relaties te normaliseren. Zo moet progressie worden gemaakt inzake humanitaire toegang, respect voor mensenrechten, aansprakelijkheid voor de gepleegde feiten en de strijd tegen straffeloosheid - de twee laatste als noodzakelijke voorwaarden voor een duurzame verzoening.

David Clarinval: “We moeten absoluut samen met de Afrikaanse Unie en andere Afrikaanse institutionele actoren optreden tegen onverdraagzaamheid en haatzaaierij die in Ethiopië, de Sahel en het gebied van de Grote Meren lijken toe te nemen. Ze worden vaak gevoed door desinformatie en veroorzaken op langere termijn zeer grote schade. Wat Centraal Afrika betreft, met het oog op de-escalatie, lijkt het ons opportuun dat de EU zowel de Angolese bemiddelingspogingen steunt, als andere regionale mechanismen van dialoog, waaronder het proces van Nairobi.”

In deze context heeft België de aandacht getrokken op de recente degradatie van de veiligheidssituatie in het oosten van DRC, als gevolg van een nieuw offensief van de rebellengroep M23 en de toenemende spanningen tussen DRC en Rwanda. Minister Clarinval riep de 27 op deze kwestie tijdens een volgende Raadszitting te bespreken, wat door de Hoog Vertegenwoordiger positief werd onthaald.